เป็นจังหวัดขนาดใหญ่ตั้งอยู่ในเขตภาคเหนือตอนล่างและภาคกลางตอนบน มีประวัติศาสตร์อันยาวนานควบคู่กับประเทศไทย โดยมีชื่อเรียกต่าง ๆ กันในศิลาจารึก ตำนาน นิทาน และพงศาวดาร เช่น สองแคว, สองแควทวิสาขะ และไทยวนที เดิมเมืองพิษณุโลกเป็นเมืองเก่าสมัยขอม อยู่ห่างจากที่ตั้งเมืองปัจจุบันลงไปทางทิศใต้ประมาณ 5 กิโลเมตร เรียกว่า "เมืองสองแคว" ที่เรียกเช่นนี้ เพราะตั้งอยู่ระหว่างแม่น้ำสองสาย คือ แม่น้ำน่าน กับแม่น้ำแควน้อย แต่ปัจจุบันแม่น้ำแควน้อยเปลี่ยนทางเดินออกห่างจากตัวเมืองไปประมาณ 10 กิโลเมตร ที่ตั้งตัวเมืองเก่าในปัจจุบันคือ บริเวณวัดจุฬามณี ซึ่งเป็นวัดเก่าแก่ของพิษณุโลก แต่เมื่อประมาณพุทธศักราช 1900 พระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลิไท) ได้โปรด ให้ย้ายเมืองสองแคว มาตั้งอยู่ ณ บริเวณตัวเมืองในปัจจุบัน และยังคงเรียกกันติดปากว่า เมืองสองแคว เรื่อยมา ในปัจจุบันที่พิษณุโลก มีหลักฐานชัดเจนว่าเป็นแหล่งผลิตเครื่องถ้วยคุณภาพดี ซึ่งมีอยู่ทั่วไป บริเวณฝั่งแม่น้ำน่านและแม่น้ำแควน้อย โดยเฉพาะที่วัดตาปะขาวหาย พบเตาเผาเครื่องถ้วยเป็นจำนวนมาก พร้อมเครื่องถ้วยจำพวกโอ่ง อ่าง ไห ฯลฯ เครื่องถ้วยเหล่านี้ นอกจากจะใช้ในท้องถิ่นแล้ว ยังเป็นสินค้าส่งออกไปขายต่างประเทศด้วย วินิจฉัยว่าน่าจะเป็นแหล่งอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ ในสมัย สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ นับว่าเมืองพิษณุโลกมีความสำคัญยิ่งทางเศรษฐกิจ คือเป็นแหล่งทรัพยากรของกรุงศรีอยุธยา วัตถุและโบราณสถานชี้ให้เห็นชัดเจนว่า พระพุทธรูปและวัดปรากฏในปัจจุบันเช่น พระพุทธชินราช พระพุทธชินศรี พระศรีศาสดา วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดใหญ่) วัดจุฬามณี วัดอรัญญิก วัดนางพญา วัดราชบูรณะ วัดสระแก้วปทุมทอง วัดเจดีย์ยอดทอง วัดสุดสวาสดิ์ และวัดวังหิน ล้วนเป็นศิลปวัฒนธรรมสมัยกรุงศรีอยุธยา หรือมิฉะนั้นก็ได้ มีการบูรณปฏิสังขรณ์ของเดิมที่มีมาครั้งกรุงสุโขทัย แสดงว่าด้านพระศาสนา ได้มีการบำรุงมาโดยตลอด ในปัจจุบัน ทั้งพระพุทธชินศรีและพระศรีศาสดาได้ถูกอัญเชิญมาประดิษฐานที่กรุงเทพมหานคร มีเรื่องเล่ากันว่า จากเดิมจะอัญเชิญ พระพุทธชินราชมาด้วย แต่เมื่อเอาลงแพ เตรียมที่จะล่องลำน้ำ น่านนั้น แพก็ไม่ยอมเคลื่อนที่ แม้จะตรวจเท่าไร ก็ไม่พบว่าแพติดอะไร แต่แพที่ใช้ในการย้ายก็ไม่ยอมไหลตามน้ำ จึงทำการบวงสรวงขอขมา แล้วนำขึ้นมาประดิษฐานไว้ตามเดิมจน ถึงปัจจุบัน

การปกครองแบ่งออกเป็น 9 อำเภอ 93 ตำบล 1,032 หมู่บ้าน

1.อำเภอเมืองพิษณุโลก
2.อำเภอนครไทย
3.อำเภอชาติตระการ
4.อำเภอบางระกำ
5.อำเภอบางกระทุ่ม
6.อำเภอพรหมพิราม
7.อำเภอวัดโบสถ์
8.อำเภอวังทอง
9.อำเภอเนินมะปราง

สถานที่ท่องเที่ยวสำคัญ

วิหารเก้าห้องประดิษฐานพระอัฏฐารส ในวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหารวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร
พระราชวังจันทน์ (ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช)
มหาวิหารสมเด็จองค์ปฐม (วัดจันทร์ตะวันตก)
พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านจ่าทวี (จ่าสิบเอกทวี-พิมพ์ บูรณเขตต์)
โรงหล่อพระบูรณะไทย
สวนนกไทยศึกษา
สวนสาธารณะบึงราชนก (ส่องนกชมดาว)
สวนรุกขชาติสกุโณทยาน (น้ำตกวังนกแอ่น)
น้ำตกปอย
น้ำตกแก่งซอง
น้ำตกแก่งโสภา
น้ำตกแก่งซอง อุทยานแห่งชาติทุ่งแสลงหลวงอุทยานแห่งชาติทุ่งแสลงหลวง
วนอุทยานเขาพนมทอง ตำบลพันชาลี
วัดราชคีรีหิรัญยาราม
อุทยานแห่งชาติภูแดงร้อน
วัดพระพุทธบาทเขาสมอแคลง
โรงเจไซทีฮุกตึ้ง
พระมหาธาตุเจดีย์ศรีบวรชินรัตน์
วัดวังทองวราราม
สถูปพระยาสาลีรัฐวิภาค
อุทยานแห่งชาติทุ่งแสลงหลวง
อุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้าอุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้า
อนุสาวรีย์พ่อขุนบางกลางท่าว(หาว)
อำเภอวัดโบสถ์
เขื่อนแควน้อยบำรุงแดน
อุทยานแห่งชาติแก่งเจ็ดแคว
เขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาน้อย-เขาประดู่
อุทยานแห่งชาติน้ำตกชาติตระการ
น้ำตกนาจาน
อุทยานแห่งชาติภูสอยดาว
อุทยานแห่งชาติภูสอยดาว บริเวณลานสนที่ความสูง 1,633 เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง (ด้านหลังคือยอดภูสอยดาว ความสูง 2,102 เมตร)
อำเภอเนินมะปราง
เขตห้ามล่าสัตว์ป่าถ้ำผาท่าพล
ถ้ำเดือน ถ้ำดาว

ที่มา:จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี