จังหวัดอุตรดิตถ์

อุตรดิตถ์เป็นจังหวัดหนึ่งตั้งอยู่ทางภาคเหนือตอนล่าง ของประเทศไทย ได้ชื่อว่าเมืองท่าแห่งทิศเหนือ ตำนานอันลึกลับของเมืองลับแล ดินแดนแห่งลางสาดหวานหอม อุตรดิตถ์เป็นเมืองที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์มายาวนาน โดยมีการค้นพบหลักฐานการตั้งถิ่นฐานของชุมชนมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์เดิมทีตัวเมืองอุตรดิตถ์ในปัจจุบันนี้เป็นเพียงตำบลชื่อ "บางโพธิ์ท่าอิฐ" แต่เพราะบางโพธิ์ท่าอิฐซึ่งอยู่ริมฝั่งขวาของแม่น้ำน่านมีความเจริญรวดเร็ว เพราะเป็นท่าเรือขนถ่ายสินค้าสำคัญในหัวเมืองฝ่ายเหนือ ดังนั้นในสมัยรัชกาลที่ 5 พระองค์จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ย้ายเมืองหลักมาจากเมืองพิชัยมายังตำบลบางโพธิ์ท่าอิฐ และยกฐานะขึ้นเป็นเมือง "อุตรดิตถ์" ซึ่งมีความหมายว่า ท่าน้ำแห่งทิศเหนือของสยามประเทศ ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 6 เมืองอุตรดิตถ์มีความเจริญขึ้น เมืองอุตรดิตถ์จึงได้รับการยกฐานะขึ้นเป็นจังหวัดจังหวัดอุตรดิตถ์ตั้งอยู่ทางใต้สุดของภาคเหนือตอนล่าง โดยสภาพภูมิศาสตร์จังหวัดอุตรดิตถ์เป็นจังหวัดที่มีภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นภูเขาและที่สูงสลับซับซ้อน ซึ่งจะอยู่ทางตอนเหนือและทางตะวันออกของจังหวัด เนื่องจากทำเลที่ตั้งดังกล่าวจึงทำให้จังหวัดอุตรดิตถ์มีอากาศค่อนข้างร้อนอบอ้าวในฤดูร้อน มีอากาศฝนเมืองร้อนเฉพาะฤดูฝน และมีช่วงฤดูแล้งคั่นอยู่อย่างชัดเจนตั้งแต่ประมาณกลางเดือนตุลาคมถึงเดือนพฤษภาคม เดือนที่ร้อนที่สุดคือเดือนเมษายน จังหวัดอุตรดิตถ์ได้รับอิทธิพลจากมรสุมตะวันออกเฉียงใต้เป็นส่วนใหญ่ มรสุมตะวันออกเฉียงใต้ปกติจะมีแหล่งกำเนิดบริเวณทะเลอันดามัน ทำให้จังหวัดอุตรดิตถ์มีช่วงฤดูฝนกินระยะเวลาตั้งแต่เดือนพฤษภาคมจนถึงเดือนกันยายน โดยเดือนกันยายนเป็นเดือนที่มีปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยสูงที่สุด ประชากรส่วนใหญ่กว่าร้อยละ 99.66 นับถือศาสนาพุทธนิกายเถรวาทโดยประกอบอาชีพทางด้านการเกษตรกรรมเป็นหลัก โดยใช้พื้นที่ในการทำการเกษตรประมาณร้อยละ 26.70 ของพื้นที่ทั้งหมด นอกจากนี้ ยังประกอบอาชีพทางด้านปศุสัตว์ รวมทั้งมีการทำพืชไร่ปลูกผลไม้นานาชนิด โดยผลไม้ที่ขึ้นชื่อของจังหวัดอุตรดิตถ์คือลางสาด และทุเรียน ส่วนการเดินทางมายังจังหวัดอุตรดิตถ์สามารถใช้เส้นทางได้หลายเส้นทาง ทั้งทางรถไฟ ทางรถโดยสารประจำทาง และทางรถยนต์ส่วนบุคคล สำหรับการเดินทางโดยเครื่องบิน จังหวัดอุตรดิตถ์เคยมีท่าอากาศยาน 1 แห่ง สำหรับการเดินทางพาณิชย์ แต่ปัจจุบันได้ยกเลิกไปแล้ว จนในปี พ.ศ. 2522 ทางการได้ตัดทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 11 ทำให้เมืองอุตรดิตถ์เริ่มมีการเปลี่ยนแปลงและมีการพัฒนามากขึ้นตามลำดับ เพราะทางเส้นนี้เป็นเส้นทางส่วนหนึ่งของถนนสายเอเชียที่ตัดผ่านมาจากจังหวัดพิษณุโลกผ่านนอกเมืองอุตรดิตถ์เข้าสู่จังหวัดแพร่ ทำให้เส้นทางนี้กลายเป็นเส้นทางคมนาคมทางบกสายหลักของจังหวัดอุตรดิตถ์ และกลายเป็นทางผ่านสำคัญเพื่อเข้าสู่ภาคเหนือ ตัวเมืองอุตรดิตถ์มีความเจริญขึ้นมาโดยลำดับเนื่องจากเป็นที่ตั้งของย่านสถานีรถไฟที่ใหญ่ที่สุดในภาคเหนือ ทำให้ในปี พ.ศ. 2458 สมัยรัชกาลที่ 6 ได้ย้ายศูนย์ราชการจากเมืองพิชัยมาตั้งไว้ที่เมืองอุตรดิตถ์ และในปีพ.ศ. 2495 เมืองอุตรดิตถ์จึงได้รับการยกฐานะจากเมืองอุตรดิตถ์ขึ้นเป็นจังหวัดอุตรดิตถ์ สืบจนปัจจุบัน จังหวัดอุตรดิตถ์มีทรัพยากรป่าไม้ที่สมบูรณ์ มี ทรัพยากรแร่ธาตุหลายชนิด เช่น แร่พลวง เหล็ก ทองแดง ยิปซัม แร่ใยหิน ดินขาว ทัลก์ แต่ยังไม่ได้นำไปใช้ในทางเศรษฐกิจ และมีแหล่งน้ำธรรมชาติที่สำคัญ ได้แก่ แม่น้ำน่าน ไหลผ่านเขตจังหวัดเป็นระยะความยาวถึง 160 กิโลเมตร แม่น้ำปาด ห้วยพูล คลองแม่พร่อง ห้วยน้ำพี้ คลองตรอน ห้วยน้ำลอก นอกจากนั้นมีเขื่อนและฝายกักเก็บน้ำเพื่อการชลประทาน คือ เขื่อนสิริกิติ์ เขื่อนดินช่องเขาขาดหรือแซดเดิล ฝายสมเด็จฯ และฝายหลวงลับแลซึ่งเป็นฝายแรกของประเทศไทย คำขวัญประจำจังหวัด"เหล็กน้ำพี้ลือเลื่อง เมืองลางสาดหวาน บ้านพระยาพิชัยดาบหัก ถิ่นสักใหญ่ของโลก"

การปกครองแบ่งออกเป็น 9 อำเภอ 67 ตำบล 562 หมู่บ้าน

1.อำเภอเมืองอุตรดิตถ์
2.อำเภอตรอน
3.อำเภอท่าปลา
4.อำเภอน้ำปาด
5.อำเภอฟากท่า
6.อำเภอบ้านโคก
7.อำเภอพิชัย
8.อำเภอลับแล
9.อำเภอทองแสนขัน

สถานที่ท่องเที่ยวและสถานที่สำคัญในจังหวัดอุตรดิตถ์

หลวงพ่อเพ็ชร วัดท่าถนน พระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองของจังหวัดอุตรดิตถ์ (ศิลปะเชียงแสน)
บึงทุ่งกะโล่ แหล่งเก็บกักน้ำตามธรรมชาติที่ใหญ่ที่สุดในจังหวัดอุตรดิตถ์
วัดพระฝางสวางคบุรีมุนีนาถ
วัดพระแท่นศิลาอาสน์
วัดพระยืนพุทธบาทยุคล
วัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง
บ่อเหล็กน้ำพี้
พระอารามหลวง
วัดพระแท่นศิลาอาสน์ (ธรรมยุติ)
วัดคลองโพธิ์ (มหานิกาย)
พระพุทธรูปสำคัญในจังหวัดอุตรดิตถ์
หลวงพ่อเพ็ชร (วัดท่าถนน) พระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองของจังหวัดอุตรดิตถ์
พระพุทธสุโขสัมฤทธิ์อุตรดิตถ์มุนี (วัดคุ้งตะเภา)
หลวงพ่อพุทธรังสี (วัดพระยืนพุทธบาทยุคล)
หลวงพ่อธรรมจักร (วัดพระแท่นศิลาอาสน์)
พระเจ้าทันใจ (วัดพระแท่นศิลาอาสน์)
หลวงพ่อเชียงแสน (วัดธรรมาธิปไตย)
หลวงพ่อสุวรรณเภตรา (วัดคุ้งตะเภา)
หลวงพ่อสัมฤทธิ์ (วัดหมอนไม้)
หลวงพ่อโต (วัดหน้าพระธาตุ อำเภอพิชัย)
พระฝางทรงเครื่อง (จำลอง) (วัดพระฝางสวางคบุรีมุนีนาถ)
หลวงพ่อประธานเฒ่า (วัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง)
เขื่อนสิริกิติ์
เขื่อนดินช่องเขาขาด
เขื่อนทดน้ำผาจุก (โครงการของกรมชลประทานปี 2553)
อุทยานแห่งชาติ วนอุทยาน และสวนรุกขชาติ[31]อุทยานแห่งชาติภูสอยดาว
อุทยานแห่งชาติลำน้ำน่าน
อุทยานแห่งชาติต้นสักใหญ่
วนอุทยานถ้ำจัน
สวนรุกขชาติบ้านแพะ
น้ำตก และแก่งตามธรรมชาติน้ำตกภูสอยดาว (อุทยานแห่งชาติภูสอยดาว)
น้ำตกคลองตรอน (อุทยานแห่งชาติต้นสักใหญ่)
น้ำตกแม่พูล อำเภอลับแล
น้ำตกจำยาง อำเภอเมือง
น้ำตกขุนริด อำเภอเมือง
น้ำตกแม่เฉย อำเภอเมือง
น้ำตกตาดคอม้า อำเภอเมือง
น้ำตกกินรี อำเภอพิชัย
น้ำตกสายรุ้ง อำเภอท่าปลา
น้ำตกวังชมภู อำเภอท่าปลา
น้ำตกห้วยเทิบ อำเภอฟากท่า
น้ำตกภูเวียง อำเภอฟากท่า
น้ำตกห้วยไผ่ อำเภอบ้านโคก
แก่งทรายงาม อำเภอท่าปลา
แก่งนางพญา (อุทยานแห่งชาติลำน้ำน่าน)
แหล่งกักเก็บน้ำตามธรรมชาติบึงทุ่งกะโล่ อำเภอเมืองอุตรดิตถ์
หนองพระแล อำเภอลับแล
ยอดดอย และถ้ำยอดดอยภูเมี่ยง (อุทยานแห่งชาติต้นสักใหญ่)
วนอุทยานถ้ำจัน
ถ้ำแสนหาญ อำเภอท่าปลา
สวนสาธารณะสวนสาธาณะบึงทับกระดาน
สวนสาธารณะหาดริมน้ำน่านบ้านคุ้งตะเภา
สวนสาธารณะธรรมชาติ ทุ่งกะโล่
ชายแดนจุดผ่านแดนถาวร ช่องภูดู่ อำเภอบ้านโคก ติดต่อบ้านผาแก้ว เมืองปากลาย แขวงไชยะบุรี
จุดผ่อนปรนช่องห้วยต่าง อำเภอบ้านโคก เขตติดต่อกับบ้านขอนแก่น เมืองบ่อแตน แขวงไชยะบุรี
จุดผ่อนปรนช่องมหาราช อำเภอบ้านโคก เขตติดต่อบ้านใหม่ เมืองทุ่งมีไซ แขวงไชยะบุรี
จุดผ่อนปรนช่องห้วยพร้าว อำเภอน้ำปาด เขตติดต่อบ้านหนองประจีด เมืองบ่อแตน แขวงไชยะบุรี
พิพิธภัณฑ์พิพิธภัณฑ์ดาบเหล็กน้ำพี้ที่ใหญ่ที่สุดในโลก และพิพิธภัณฑ์พระยาพิชัยดาบหัก (ศาลากลางจังหวัดอุตรดิตถ์)
พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านบ่อเหล็กน้ำพี้ (อำเภอทองแสนขัน)
พิพิธภัณฑ์เมืองลับแล (อำเภอลับแล)
พิพิธภัณฑ์บ้านเกิดพระยาพิชัยดาบหัก (อำเภอพิชัย)
พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นวัดคุ้งตะเภา (อำเภอเมือง)
พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านล้านนา (บ้านชายเขา อำเภอเมืองอุตรดิตถ์)
วัดโบราณวัดพระฝางสวางคบุรีมุนีนาถ (ได้รับขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน) อาทิเช่น พระฝางองค์จำลอง และบานประตูวัดพระฝาง (จำลอง)
วัดพระแท่นศิลาอาสน์ (พระอารามหลวงชั้นตรี และได้รับขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน) อาทิเช่น หอคำแก้ว พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านวัดพระแท่นศิลาอาสน์ และ พระแท่นศิลาอาสน์
วัดพระยืนพุทธบาทยุคล (ได้รับขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน) อาทิเช่น มณฑปครอบพระพุทธบาทศิลปะเชียงแสน
วัดพระบรมธาตุทุ่งยั้ง (ได้รับขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน) อาทิเช่น พระบรมธาตุทุ่งยั้ง หลุมพระสังข์ตีคลี
วัดใหญ่ท่าเสา (ได้รับขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน) อาทิเช่น ยานมาศ
วัดดอนสัก (ได้รับขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน) อาทิเช่น บานประตูวิหารวัดดอนสัก (ศิลปะร่วมล้านนา-อยุธยา)
เมืองโบราณเมืองทุ่งยั้ง (เมืองราด) อำเภอลับแล
เมืองสวางคบุรี อำเภอเมือง
เมืองพิชัย (เมืองโบราณสมัยสุโขทัยตอนปลาย-สมัยอยุธยาตอนต้น) อำเภอพิชัย
เมืองตาชูชก อำเภอตรอน
เมืองลับแล เมืองชายขอบล้านนา อำเภอลับแล

ที่มา:จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี